We explore Virtual & Augmented Reality for learning and solving problems
Een Romeins fort duikt weer op in een virtuele verrekijker. Kom naar Katwijk en kijk terug in de tijd.
Limescoop fort Brittenburg
De Limescoop (/liməˈskoːp/) is een virtual reality verrekijker die het Romeinse fort Brittenburg visualiseert. Deze virtuele verrekijker is ontwikkeld in opdracht van de werkgroep Romeinen Katwijk door VR Learning Lab, 100%FAT en Xinas met adviezen van archeoloog en publicist Tom Buijtendorp.
Buitensluis Katwijk, 2022
Partners
VR Learning Lab | Projectmanagement; archeologische verantwoording; front-end software, 3D-modelling en animaties
100%FAT | Behuizing, hardware, elektronica en back-end software
Xinas | Ontwikkeling 3D-model fort Brittenburg
Tom Buijtendorp | Adviezen over de reconstructie van fort Brittenburg
Opdrachtgever & financiering
De opdrachtgever is Fons Verheijen, namens de werkgroep Romeinen van het Erfgoed Platform Katwijk. De werkgroep heeft negen plannen gepresenteerd rond de verbeelding van de Limes en de Romeinen in Katwijk. De eerste realisatie is de Limescoop.
Het project is gefinancierd door Stichting ArchiScienza en de provincie Zuid-Holland.
Deze Limescoop neemt je mee terug naar de vierde eeuw n.Chr., toen er een Romeins fort stond aan de uitwatering van de Rijn bij Katwijk. Op het vasteland vormde deze vesting, de Brittenburg, het uiterste punt van de 3500 km lange Limes, de noordelijke grens- en verdedigingszone van het Romeinse Rijk.
Vandaag de dag is de Brittenburg verdwenen – deels afgebroken en deels verspoeld – maar met de Limescoop kun je het fort weer bekijken, inclusief de bewoners van het fort en het landschap van die tijd. Zo zijn de Romeinen weer zichtbaar in Katwijk en doen we recht aan de Werelderfgoed-status die de Limes heeft gekregen.
Op basis van het bronnenonderzoek en de archeologische reconstructie door Tom Buijtendorp, en de visuele vertaling inclusief perspectief, figuren en landschap door Aiace Pisaroni konden zowel het fort als de oorspronkelijke omgeving virtueel nagebouwd worden. In de vierde eeuw stond het fort in een nollenlandschap: de oude lage glooiende duinen begroeid met gras, kruiden en struiken. Het 3D-model van fort Brittenburg werd gemaakt door Rob Westra van VizVis en Xinas. Daan Hobbel, Stijn van Sprang and stagiairs Stephan Houwaart, Guido Duif en Enrique Alonso Barreiro van VR Learning Lab wierpen zich op de volledige front-end software inclusief de 3D-omgeving en animaties. De realistische dag- en nachtcyclus, variërende animaties en de mogelijkheid om zelf rond te kijken en te zoomen maken elke kijkervaring uniek.
De creatieve ingenieurs van 100%FAT ontwikkelden de unieke behuizing, hardware, elektronica en software back-end van deze verrekijker. Dit nieuwe ontwerp (geschikt voor virtual reality) is gebaseerd op hun bestaande augmented reality verrekijker; de FAT Scope. Deze nieuwe variant is tevens geschikt voor plaatsing buiten en in de openbare ruimte.
De Rijn vormt een lange en natuurlijke grens. Daarom koos keizer Claudius (41-54 n.Chr.) ervoor om de Oude Rijn tot noordgrens van het Romeinse Rijk te maken, nadat zijn voorganger Caligula (37 –41 n.Chr.) deze al had bezocht.
Eind 3e eeuw verlieten de meeste Romeinen het gebied. Het Romeinse keizerrijk had te maken met een politieke en economische crisis én pandemieën. Je kunt je voorstellen dat de grens minder goed bewaakt werd in die tijd. Sommige forten werden verlaten en raakte in verval. Bij de Brittenburg werden het omliggende dorp en andere gebouwen verwoest. In deze tijd konden andere volkeren zich in het gebied vestigen.
De Brittenburg werd in de vierde eeuw in hoog tempo opgeknapt en verbouwd. Het fort werd nu een stuk kleiner. De reconstructie van het fort zou heel goed passen in de bouwcampagne van keizer Valentinianus (364 –375 n.Chr.) Valentinianus wilde in korte tijd de grens weer versterken. Volgens historicus Ammianus zijn er zelfs twee generaals ontslagen omdat ze niet snel genoeg bouwden! De haastige herbouw van het fort kan verklaren dat de oorspronkelijke poort werd hergebruikt – ondanks dat het door het nieuwe formaat van het fort in een hoek kwam te zitten – en dat de nieuwe muren geen tussenliggende torens kregen.
Mogelijk werd de Brittenburg in de vierde eeuw bezet door lokale huurlingen. Het gebied lag wel in de Romeinse invloedssfeer, maar in de loop van de vierde eeuw bestond het grootste deel van de bevolking uit Franken. Na verschillende invallen mochten zij zich hier namelijk vestigen in ruil voor militaire diensten.
In deze video van de AWN vertelt Tom Buijtendorp meer over de geschiedenis van het fort Brittenburg.
De staat van de Brittenburg in de vierde eeuw en de omgeving van toen zijn digitaal gereconstrueerd voor dit project. We baseren ons op het nieuwste onderzoek, uitgevoerd door Tom Buijtendorp en gepubliceerd in 2018 in het boek Brittenburg: Verdronken hoeksteen van het Romeinse Rijk, en de aanvullingen hierop met kleurstelling, figuren en landschap door Aiace Pisaroni. We hebben de staat van de vesting en de omgeving in de vierde eeuw gevisualiseerd, omdat ruïnes van deze late versie van het fort beter beschreven zijn in oude documenten.
Buijtendorp en Pisaroni hebben zich gebaseerd op wetenschappelijke analyse, historische bronnen en vergelijkbare archeologische resten. Er zijn namelijk nauwelijks archeologische overblijfselen van het fort. Door kusterosie en de stijging van de zeespiegel is de vesting verdronken. Bovendien werden de ruïnes door de eeuwen heen hergebruikt als bouwmateriaal door de lokale bevolking. Zo zijn de tufstenen van De Brittenburg rond het jaar 1000 mogelijk hergebruikt voor de bouw van De Burcht in Leiden! De tufstenen bekleding daarvan komt overeen met Romeins muurwerk.
Door de eeuwen heen hebben verschillende speurneuzen onderzoek gedaan naar De Brittenburg. Buijtendorp heeft bronnen die eerder terzijde zijn geschoven opnieuw onder de loep genomen en aangetoond dat we ze wél serieus kunnen nemen. Zo leverde het feit dat de Katwijkers de richting naar zee aanduidden als het noorden eerder nogal wat verwarring op. Met Universiteit Gent en het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), en logistieke hulp van de Nederlandse archeologievereniging AWN, is in 2018 aanvullend maritiem onderzoek gedaan.
In deze video van de AWN ziet u een reportage over het onderzoek naar de ligging van Brittenburg. Wil je het hele verhaal weten? Lees dan het boek over de Brittenburg van Tom Buijtendorp.
Virtual Reality Learning Lab
PLNT Leiden
Langegracht 70
2312NV Leiden
 
Bel ons: +31 (0) 85 060 8755
Stuur een bericht via WhatsApp:
Volg Robin op Twitter:
@robindelange
Volg ons op LinkedIn:
VR Learning Lab